Օպերան՝ արվեստի գրավիչ ձև, որը դարեր շարունակ հիացրել է հանդիսատեսին, ունի հետաքրքրաշարժ ծագում, որը խորապես արմատավորված է պատմության և մշակույթի մեջ: Այս թեմատիկ կլաստերն ուսումնասիրում է օպերայի էվոլյուցիան՝ սկզբից մինչև նրա ազդեցությունը օպերային ուսումնասիրությունների և երաժշտության վրա:
Օպերայի նախադրյալները
Մինչ օպերայի՝ որպես արվեստի առանձնահատուկ ձևի ի հայտ գալը, երաժշտական և թատերական տարբեր ավանդույթներ ճանապարհ հարթեցին նրա սկզբնավորման համար: Հին Հունաստանում դրամատիկական ներկայացումները և երաժշտական տարրերը միահյուսվել են ողբերգության և կատակերգության տեսքով։ Այս վաղ թատերական ներկայացումները հիմք դրեցին երաժշտության և դրամայի սինթեզի համար, որը կդառնա օպերայի անբաժանելի մասը:
Միջնադարում պատարագային դրամաները, ինչպիսիք են առեղծվածային պիեսները և կրքոտ պիեսները, ներառում էին երաժշտություն և երկխոսություն՝ կրոնական պատմություններ փոխանցելու համար: Այս կրոնական ներկայացումները ցուցադրում էին երաժշտության մեջ դրված պատմվածքի տարրական տարրեր, որոնք նախանշում էին օպերայի պատմողական նշանակությունը հետագա դարերում:
Օպերայի ծնունդը Իտալիայում
Օպերայի արմատները կարելի է գտնել 16-րդ դարի վերջին Իտալիայի Ֆլորենցիայում, որտեղ մի խումբ մտավորականներ և արվեստագետներ, որոնք հայտնի են որպես Կամերատա, ձգտում էին վերակենդանացնել հին հունական թատրոնի դրամատիկական ոճը: Այս շարժումը հանգեցրեց առաջին օպերաների ստեղծմանը, որոնք միավորում էին երաժշտությունը, պոեզիան և դրամատիկ արտահայտությունը արվեստի ձևերի բեկումնային միաձուլման մեջ:
Ամենավաղ և ամենահայտնի օպերային գործերից մեկը Յակոպո Պերիի «Դաֆնեն» է, որը ստեղծվել է 1598 թվականին: Արտահայտիչ երգեցողության և ասմունքի վրա իր շեշտադրմամբ «Դաֆնեն» առանցքային պահ դրեց օպերայի զարգացման մեջ՝ հիմք դնելով օպերայի էվոլյուցիայի համար: արվեստի ձև գալիք դարերում:
Օպերատիվ հետազոտություններ և բարոկկո դարաշրջան
Բարոկկոյի դարաշրջանը ականատես եղավ օպերայի ծաղկմանը, որտեղ այնպիսի կոմպոզիտորներ, ինչպիսիք են Կլաուդիո Մոնտեվերդին և Հենրի Պուրսելը, նշանակալի ներդրում ունեցան ժանրում: Մոնտեվերդիի բեկումնային օպերան՝ «Օրֆեո»-ն, ցուցադրեց օպերայի բարձր դրամատիկ ներուժը՝ երաժշտության և պատմվածքի վարպետորեն համադրությամբ:
Այս ժամանակահատվածում օպերան զարգացավ նաև կառուցվածքային առումով՝ արիաների, ասմունքային և անսամբլային ստեղծագործությունների ներմուծմամբ, որոնք խորություն և բարդություն էին հաղորդում օպերային ստեղծագործություններին։ Բարոկկո երաժշտությանը բնորոշ մշակված զարդարանքն ու մեղեդիական հարստությունը հետագայում ձևավորեցին օպերայի տոնային և զգացմունքային չափերը:
Օպերայի տարածումը ողջ Եվրոպայում
Երբ օպերան ժողովրդականություն ձեռք բերեց, այն տարածվեց Իտալիայից դուրս և եվրոպական այլ երկրներ՝ յուրաքանչյուրը իր ուրույն ոճն ու նորամուծությունները ներդնելով արվեստի ձևում: Ֆրանսիայում Ժան-Բատիստ Լյուլին և Ժան-Ֆիլիպ Ռամոն առանցքային դերեր խաղացին ֆրանսիական օպերային ավանդույթի ձևավորման գործում՝ ընդգծելով բալետը, վեհությունը և վոկալային բարդ տեխնիկան։
Գերմանիայում օպերան իր արտահայտությունն գտավ այնպիսի կոմպոզիտորների ստեղծագործությունների միջոցով, ինչպիսիք են Յոհան Սեբաստիան Բախը և Ջորջ Ֆրիդրիխ Հենդելը, ովքեր իրենց յուրահատուկ զգացողությունները բերեցին օպերային ստեղծագործություններին` հիմք դնելով գերմանական օպերայի հետագա զարգացման համար:
Օպերատիվ հետազոտություններ և դասական և ռոմանտիկ դարաշրջաններ
Դասական և ռոմանտիկ ժամանակաշրջանները օպերային ստեղծագործության և կատարման հետագա էվոլյուցիայի սկիզբ դրեցին: Կոմպոզիտորներ, ինչպիսիք են Վոլֆգանգ Ամադեուս Մոցարտը, Լյուդվիգ վան Բեթհովենը և Ջուզեպպե Վերդին ընդլայնել են օպերայի արտահայտչական շրջանակը՝ ներարկելով այն բարձր զգացմունքային խորությամբ և դրամատիկական բարդությամբ։
Մոցարտի օպերաները, որոնք հայտնի են իրենց մեղեդային հարստությամբ և կերպարների խորաթափանց կերպարներով, օրինակ են դասական դարաշրջանի գեղարվեստական նորամուծություններով: Միևնույն ժամանակ, ռոմանտիկ դարաշրջանը տեսավ մեծ օպերայի ի հայտ գալը, որը նշանավորվեց մոնումենտալ բեմադրությամբ, լայնածավալ նվագախմբով և էպիկական պատմվածքով, ինչպես մարմնավորում էին Ջակոմո Մեյերբերի և Ռիխարդ Վագների ստեղծագործությունները:
Ժամանակակից և ժամանակակից օպերա
Օպերան շարունակեց զարգանալ 20-րդ և 21-րդ դարերում՝ ընդունելով նոր միտումներ, ոճեր և պատմողական մոտեցումներ: Օպերային ուսումնասիրությունների և երաժշտական անդրադարձի ազդեցությունը վճռորոշ դեր է խաղացել դասական օպերաների պահպանման և վերաիմաստավորման գործում՝ միաժամանակ աջակցելով նորարարական ժամանակակից ստեղծագործությունների ստեղծմանը:
Ժամանակակից կոմպոզիտորներն ու լիբրետիստները ուսումնասիրել են տարբեր թեմաներ և ձևեր՝ փորձարկելով ավանգարդ տեխնիկան, էլեկտրոնային երաժշտությունը և մուլտիմեդիա ինտեգրումը: Այս շարունակական գեղարվեստական հետախուզումը երաշխավորում է, որ օպերան մնա կենսունակ և համապատասխան արվեստի ձև ժամանակակից մշակութային լանդշաֆտում:
Եզրակացություն
Օպերայի ծագումը ստեղծագործության և գեղարվեստական համագործակցության մնայուն ուժի վկայությունն է: Իտալիայում իր համեստ սկզբնավորումից մինչև մայրցամաքներում և դարերում իր լայնածավալ ազդեցությունը, օպերան շարունակում է գերել և ոգեշնչել հանդիսատեսին ամբողջ աշխարհում: Օպերային ուսումնասիրությունների և երաժշտության ակնարկների միջոցով այս պատմական արվեստի ձևը մնում է հմայքի և բացահայտումների աղբյուր՝ առաջարկելով հավերժական պատմություններ և երաժշտական գանձեր, որոնք արձագանքում են մշակույթների և սերունդների միջև: